Sinds de decentralisatie in 2015 zijn de hoge kosten van de jeugdhulp een regelmatig terugkerend onderwerp in de media. Een arbitragecommissie heeft geconstateerd dat gemeenten structureel meer geld voor jeugdhulp moeten krijgen. Er valt echter nog een wereld te winnen als het gaat om grip krijgen op de kosten van de jeugdhulp. In dit artikel is te lezen hoe het gebruik van een model bijdraagt aan meer inzicht en betere sturing in de Jeugdzorg.

Gemeenten beschikken over een schat aan data
Gemeenten zorgen ervoor dat jeugdigen, die daarvoor in aanmerking komen, jeugdhulp krijgen en dat deze zorg wordt betaald. Het is eigenlijk een bedrijfsproces, waarbij de capaciteit en de financiering geregeld moeten worden. Om de bedrijfsvoering goed te organiseren, is inzicht nodig in de data die bij de gemeente bekend is. In de administraties van de jeugdhulp wordt bijvoorbeeld geregistreerd welke cliënt welke indicatie op welk moment krijgt en wanneer deze eindigt. Met deze informatie kunnen gemeenten antwoord krijgen op vragen als: stijgen de kosten? Wordt er meer gebruik gemaakt van de jeugdhulp? Blijven cliënten langer in zorg?

Een model brengt de werkelijkheid terug tot de kern
Een model is een hulpmiddel om inzicht te krijgen in wat er in de praktijk gebeurt. Bovendien kan met een model een prognose worden gedaan, zodat een gemeente zich kan voorbereiden op toekomstige ontwikkelingen.

Een model van de jeugdhulp is niet meer dan een combinatie van de belangrijkste variabelen; het is een schematische weergave van de jeugdhulp. De jeugdhulp is een proces. Jeugdigen krijgen een toewijzing voor zorg, stromen in, ontvangen zorg en stromen weer uit. De tijd tussen instroom en uitstroom is de verblijfsduur. Schematisch ziet dat er als volgt uit:

Voor gemeenten is verder het aantal jeugdigen dat op een bepaald moment zorg ontvangt interessant, bijvoorbeeld op 1 januari. Dit is de bezetting bij de zorgaanbieders op die peildatum. De bezetting is bepalend voor de benodigde capaciteit in de jeugdhulp. In een periode van een jaar ziet de jeugdhulp er schematisch als volgt uit:

Inzicht in de verschillende variabelen

Als we kijken naar de bovenstaande afbeelding, zien we dat het model begint met het aantal cliënten in zorg op 1 januari, de bezetting. In de loop van dat jaar is er instroom van nieuwe cliënten en is er uitstroom van cliënten voor wie de zorg eindigt. Bezetting plus instroom min uitstroom geeft de bezetting op 1 januari van het volgende jaar. Het aantal cliënten dat zorg ontvangt in een jaar is, in combinatie met de tarieven, bepalend voor de kosten. Inzicht in de samenhang tussen deze variabelen geeft inzicht in cliënten en kosten. Dat werkt als volgt:

→ Een hogere instroom leidt tot een hogere bezetting

→ Een hogere uitstroom leidt tot een lagere bezetting

→ Een langere verblijfsduur leidt tot lagere uitstroom

→ Meer cliënten in zorg betekent meer kosten

Het proces van de jeugdhulp in een gemeente zou er bijvoorbeeld als volgt uit kunnen zien:

Wat is hier aan de hand? Eerst was de instroom van nieuwe cliënten hoger dan de uitstroom, zodat de bezetting in het volgende jaar (T₊₁) toenam. Vanaf 2018 nam de instroom echter af en werd deze zelfs lager dan de uitstroom, zodat de bezetting afnam. Het gevolg kan zijn, dat de kosten eveneens afnamen.

Data-analyse vraagt om een interpretatie met kennis van ontwikkelingen en de praktijk

Met het model kan een prognose voor de komende jaren worden gemaakt. Voor de instroom van nieuwe cliënten moet rekening worden gehouden met sociaaleconomische ontwikkelingen in de samenleving. Dat vereist een aparte berekening. Het te verwachten aantal nieuwe cliënten kan worden ingevoerd in het model, waarna de gevolgen voor de bezetting, het aantal cliënten dat zorg ontvangt en de kosten kunnen worden berekend.

Het model geeft ook aan waarop gemeenten kunnen sturen om de bedrijfsvoering goed te regelen. Dan gaat het vooral om instroom, verblijfsduur en kosten per cliënt. Met het model kan worden berekend wat er gebeurt als bijvoorbeeld de instroom wordt beperkt of de kosten per cliënt worden verlaagd. Zo kunnen de effecten van aangepast beleid worden getest.

Er is wel een disclaimer: er moet altijd worden nagegaan of de berekeningen passen bij de praktijkervaring. De toekomst kan natuurlijk niet echt voorspeld worden, maar een model geeft inzicht en houvast en is een basis voor gefundeerd beleid.

Meer weten over onze expertise?

De toepassing van het model voor de jeugdhulp vereist een goede analyse. TransitiePartners kan deze analyse uitvoeren en het model inclusief prognose en beleidseffecten ontwikkelen voor de specifieke omstandigheden in een gemeente. Op deze manier draagt TransitiePartners bij aan een goede basis voor de bedrijfsvoering en het beleid van de jeugdhulp in gemeenten.

Meer weten? Neem contact op met Marcel van Lochem